Linux op de RUG

Wie onlangs de computerzaal van de faculteit Wijsbegeerte is binnengelopen, zal ze wellicht hebben opgemerkt: twee computers met een informatief pamflet ernaast. “Deze computer is mogelijk ethisch verantwoord”, zo staat erop te lezen. De betreffende digitale werkplekken maken namelijk gebruik van Linux, in plaats van het Windows-systeem dat op de rest van de universiteit de norm is. “Ik wil mensen in aanraking laten komen met alternatieven”, zegt filosofiestudente Dorrit Ris (22), die er voor zorgde dat de Linux-werkplekken er kwamen.

Wijsbegeerte is niet de eerste faculteit die de mogelijkheid geeft om Linux te gebruiken. Ook aan de Bernoulliborg en in sommige delen van het Harmoniegebouw kunnen studenten al voor het zogenoemde ‘open source besturingssysteem’ kiezen, maar aan deze optie wordt totaal geen ruchtbaarheid gegeven. Het gevolg is dat nog bijna iedere student automatisch voor Windows kiest. Daar wil Ris graag verandering in brengen en daarom nam ze het initiatief tot het
proeftraject dat nu aan haar eigen faculteit van start is gegaan. Het liefst zou ze alle computers op de universiteit van een open source-optie voorzien, maar daar zou volgens de verantwoordelijken niet genoeg vraag naar zijn. “Vind je het gek, als niemand er vanaf weet,” aldus de studente.

Maakt het dan echt zo’n groot verschil, of er Windows of Linux op een computer staat? Ris beweert van wel: “Het heeft niet alleen te maken met het besturingssysteem zelf, maar vooral met het idee erachter.” De filosofiestudente legt uit dat de afweging tussen Microsoft (of Apple) en een open source tegenhanger in de eerste plaats een afweging is tussen twee totaal tegengestelde ideologieën. Windows en andere zogenaamde closed source systemen houden vast aan het auteursrecht dat op de code van het programma rust, waardoor alleen de maker zelf zeggenschap heeft over wat het programma wel en niet kan. Zo kan een programmeur er bijvoorbeeld voor zorgen dat producten van de concurrent niet worden ondersteund, gewoon omdat hij liever niet wil dat iemand producten van de concurrent koopt. Dit model van copyright-handhaving is volledig gericht op de belangen van de producent, terwijl de behoeften van de gebruiker het onderspit delven. Bovendien worden monopolies op deze manier in de hand gewerkt.

Het model dat daar tegenover staat, het open source-model, probeert juist de gebruiker centraal te stellen. In dit systeem geven programmeurs vrijwillig het auteursrecht op hun programma’s op, zodat iedereen die dat wil zelf verder aan het werk kan met de code en verbeteringen door kan voeren. Consumenten kunnen dus, mochten ze daar de behoefte toe voelen, zelf producent worden. Het idee hierachter is dat producten beter worden als iedereen er over mee mag praten. Eigenlijk is het dus niets anders dan de democratisering van de computer. Voor Ris is het onbegrijpelijk dat dit ideaal niet veel breder wordt nagestreefd: “We willen overal mondig in zijn en overal over meepraten. We geloven zelfs de huisarts niet meer op zijn woord, maar ondertussen legt iedereen zich er gewoon bij neer dat Microsoft bepaalt wat we met onze computer mogen doen.”

Vanuit de gedachte dat juist universiteiten het voortouw zouden moeten nemen bij de vrije verspreiding van informatie – want daar komt het open source ideaal uiteindelijk op neer – verzocht Ris daarom om ook Linux te installeren op de RUG-computers. “Dat bleek eigenlijk veel eenvoudiger dan gedacht,” vertelt de studente lachend. “De volledige infrastructuur voor Linux-werkplekken was al aanwezig, dus het enige dat hoefde te gebeuren was dat de computers hierop moesten worden aangesloten. Eigenlijk een kwestie van een schakelaar omgooien, voor de demand manager was dat nog geen middag werk.” De reden dat niet alle digitale werkplekken van de RUG de optie geven om met Linux te werken, is niets anders dan het vermeende gebrek aan vraag. Een simpel telefoontje naar de demand manager van de eigen faculteit kan echter genoeg zijn om daar verandering in te brengen.

Maar heeft de gemiddelde gebruiker daar ook echt wat aan? Die ideologische achtergrond is natuurlijk mooi, maar de student zal vooral geinteresseerd zijn in de praktische toepassing ervan. Blijft Linux uiteindelijk niet toch een speeltje dat alleen leuk is voor mensen met verstand van computers? “Nee,” zegt Ris stellig, “Linux is juist erg gebruiksvriendelijk. Zeker in vergelijking met de Windows-werkplekken biedt Linux de gebruiker veel meer keuzevrijheid. Je kan het zo ingewikkeld maken als je zelf wil.” Bovendien blijken de computers wanneer ze onder Linux draaien ineens een stuk sneller. “Ik heb het nageteld,” vertelt de studente, “en als je laadtijd van MyUniversity meerekent, start Linux twee keer zo snel op als Windows.” Alle basale functionaliteit, zoals browsen, tekstverwerken en printen, is onder Linux ook gewoon aanwezig. Of het project aan de faculteit Wijsbegeerte een succes blijkt, is afhankelijk van hoeveel mensen bereid zijn eens iets anders te proberen. Toch is Ris ook nu al tevreden met wat ze bereikt heeft: “Het gaat er uiteindelijk om dat je studenten de keuze geeft, en die hadden ze eerst nog niet.”