Ronnie Flex: hiphop-missionaris of menu A van de Chinees?

“Hij staat tekstueel op eenzame hoogte en durft zich ook nog eens kwetsbaar op te stellen” en “live bakt hij er niks van, liedjes gaan nergens over”. Het is moeilijk voor te stellen dat het in beide uitspraken om dezelfde artiest gaat: Ronell Langston Plasschaert, oftewel Ronnie Flex, de 26-jarige artiest die dit jaar op Eurosonic Noorderslag (ESNS) de Popprijs won. Terwijl hij het afgelopen jaar de op één na meest gestreamde Nederlandse artiest op Spotify werd, barstte onder het festivalpubliek en haar online achterban een bom van verontwaardigd commentaar los toen bekend werd dat hij de prijs in ontvangst mocht nemen. Waar komt die enorme polarisatie vandaan?

De popprijs is geen kleinigheidje in de Nederlandse muziekwereld; de band of artiest die het afgelopen jaar de belangrijkste bijdrage heeft geleverd aan de popmuziek in Nederland, mag de prijs in ontvangst nemen. Op 19 januari werd de populariteit van Ronnie Flex bevestigd door een lovend juryrapport op ESNS. “De Nederlandse hiphop heeft met Ronnie Flex de beste missionaris die het zich kan voorstellen. Hij loopt voorop in de muzikale ontwikkeling van het genre (…) hij staat tekstueel op eenzame hoogte en durft zich ook nog eens kwetsbaar op te stellen”, aldus de jury. Maar daar dacht een groot deel van de festivalgangers en hun muzikale achterban anders over.

Ronnie is niet bepaald de eerste omstreden popprijswinnaar. “Al zolang het festival bestaat is de prijs een onderwerp van verhitte discussies”, vertelt Rob Ahler, promovendus kunst- en cultuurwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). “De prijs reflecteert wat er op muzikaal gebied gaande is in Nederland, maar dat strookt vaak niet met wat het publiek van ESNS verstaat onder goede muziek.” Het is haast een traditie te noemen dat na de bekendmaking van de winnaar van de popprijs hevig kritiek losbarst onder het ESNS publiek en haar achterban.

Rock-pop festival: een uiterst ongemakkelijke combinatie

En nu ook in het geval van Ronnie Flex lijkt sprake te zijn van een opmerkelijke paradox: er mag dan veel discussie ontstaan over de artistieke kwaliteiten van Ronnie Flex onder het festivalpubliek, de populariteit van zijn muziek vertelt een ander verhaal. Hoe is deze controverse te verklaren? Volgens Harm Timmerman, muzikoloog en onderzoeker naar de het sociologische aspect van muziek, heeft het alles te maken met het karakter van ESNS; het is een rock-popfestival, een uiterst ongemakkelijke combinatie, wat zich openbaart bij de uitreiking van de popprijs.

“De popliefhebber bestelt altijd gewoon menu A met nasi goreng en een loempia bij de Chinees. De rock-fan is de gast in het dure Michelin restaurant.”

– Harm Timmerman

Volgens Timmerman vallen de rock- en de popmuziek al decennialang uiteen in twee verschillende ideologische kampen. Deze tweedeling gaat dus verder dan het onderscheid tussen muziekgenres; het zijn diepere ideeën over wat muziek in haar algemeenheid is en zou moeten zijn.

Waar de popmuziek volgens Timmerman van oudsher wordt geassocieerd met de mainstream, top 40, commerciële, kunstmatige creaties, makkelijke meisjespopmuziek, aantrekkelijke gasten, bubblegum en disco, staat daar tegenover de rockcultuur: underground, alternatief, hoogstaand, geloofwaardig en ingewikkelde teksten. Timmerman vergelijkt deze duidelijke tweedeling met eten: “De ‘rocker’ ziet de popliefhebber als degene die altijd gewoon menu A met nasi goreng en een loempia bestelt bij de Chinees. De rock-fan vindt zichzelf de gast in het dure Michelin restaurant.

Pop: de guilty pleasure van de muziek

Maar puur het verschil in muzieksmaak verklaart volgens Timmerman niet de grote verontwaardiging rondom de bekroning van Ronnie Flex op ESNS. Dat heeft alles te maken met de manier waarop de rock- en popliefhebbers hun muziekvoorkeur vervolgens uitdragen. Volgens Timmerman zal het de popliefhebber, net als met het Chinese eten, niet veel uitmaken wat de rest ervan denkt, hij of zij vindt het leuke muziek en wat de anderen luisteren moeten ze zelf weten.

Een rockliefhebber daarentegen, zal doorgaans een uitgebreid verhaal afsteken over het hoe en waarom van de muziek waar hij of zij van houdt, net als de wijnkenner en de gastronoom hun argumenten hebben voor die dure wijn of dat chique gerecht. “De rock-liefhebber zal ook heus wel eens menu A kiezen bij de Chinees, maar dan wordt het een guilty pleasure genoemd”, vertelt Timmerman. “De popmuziek wordt binnen de rockcultuur beschouwd als muziek voor pleps, je kunt je als zelfrespecterend muziekliefhebber niet permitteren om dat  mooi te vinden”.

“De mensen die hier rondlopen, komen voor hoogcultuur, alternatieve en geloofwaardige muziek”

– Harm Timmerman

Dit is volgens Timmerman precies het conflict dat ontstaat op een rock-pop festival zoals ESNS: “het typische publiek van dit festival zit doorgaans diep in die rockcultuur. De mensen die op hier rondlopen, komen voor hoogcultuur, alternatieve en geloofwaardige muziek. Ze willen een bandje ontdekken en over tien jaar kunnen zeggen: “die heb ik toen en toen live gezien.”

Dat strookt niet met de gedachte van de popprijs, die gaat naar de artiest die het meest betekend heeft voor de popmuziek in Nederland. Niet alleen Ronnie Flex, maar ook het grootste deel van zijn Popprijs voorgangers, zoals Kensington, Martin Garrix en Armin van Buuren, ontvingen van het ESNS publiek de al dan niet verbale of virtuele bierdouche: het is sell-out, oppervlakkige en commerciële muziek.

“Cash flow, deze tijd gaat alles om die cash flow”

Ronnie Flex is volgens Timmerman niet te vergelijken met de standaard popmuzikanten zoals Katy Perry of Justin Bieber. Zijn muziek heeft ook weinig raakvlakken met Kensington of Armin van Buuren. “Hij past wat dat betreft eigenlijk niet echt op dit festival, het is meer urban, hiphop wat hij maakt”, vertelt Timmerman. Toch is het commentaar dat deze jonge artiest van het ESNS publiek ontvangt vergelijkbaar met de kritiek op de voorgaande popprijs winnaars. Hoe kan dat?

“Ik heb een miljard streams”

– Ronnie Flex

Volgens Timmerman worden de popprijswinnaars door het ESNS publiek niet puur bekritiseerd op hoe hun muziek klinkt, maar voornamelijk op basis van onderliggende rockideologische argumenten. “vanuit de rockcultuur worden popmuzikanten beschouwd als artiesten die muziek maken voor het grote geld, maar vaak eigenlijk zelf niets kunnen. Ze schrijven niet hun eigen nummers of bespelen geen instrumenten en zingen met autotune“.

Dit is volgens Timmerman tegelijkertijd precies waarin rockers zichzelf willen onderscheiden van de popcultuur. “Op de rockacademie wordt je bijvoorbeeld aangeraden om je niet aan te sluiten bij een platenlabel of subsidies aan te vragen, maar gewoon op eigen kracht door te breken en onafhankelijk van de commercie muziek te maken.”

Dan wordt plotseling duidelijk waarom Ronnie Flex vanuit de festivalbezoekers dezelfde kritiek ontvangt als al zijn popprijs voorgangers; de jonge rapper schuift in zijn teksten niet bepaald onder stoelen of banken dat het aantal downloads en de hoeveelheid geld op zijn minst belangrijk een belangrijke drijfveer voor hem zijn.

“Het ESNS publiek identificeert zich niet met zulke ideeën over muziek”, vertelt Timmerman. De mediastrategieën en commerciële aanpak van Ronnie Flex worden volgens Timmermans vanuit een rockideologisch standpunt bekritiseerd, maar zegt het daadwerkelijk iets over de kwaliteit van zijn muziek?

In the eye of the beholder

“Wat goede muziek is, blijft altijd in the eye of the beholder”, vertelt Ahler. Ook Timmerman probeert met dit verhaal te illustreren dat iedere muzikale subgroep andere opvattingen heeft over het onderscheid tussen kwalitatieve en slechte muziek. Dat onderscheid wordt volgens hem voor een groot deel gemaakt op basis van verwachtingen, normen en waarden die losstaan van de muzikale inhoud van de artiest.

De hamvraag blijft: is de popprijs inderdaad failliet? Wat blijft er nog over van de popprijs, wanneer over muzieksmaak altijd te twisten valt, maar de kritiek op de winnaar vanuit het ESNS publiek toch ieder jaar hetzelfde is? Het lijkt inderdaad een dodelijke combinatie: een festival dat rockpubliek trekt, maar een popprijs uitreikt. Een prijs die per definitie draait om de populariteit van de artiest zal volgens Timmermans theorie, zolang ESNS blijft bestaan, een eindeloze discussie opleveren tussen hoogwaardige en commerciële muziek. Maar sluit het een het ander uit?

“Het is commercieel, maar niet zo erg dat je er net een beetje naar van wordt”

– Timo Pisart (3voor12)

Als het aan Timo Pisart, redactiechef bij het VPRO muziekplatform 3voor12, ligt niet. “Ronnie Flex heeft een onwijs hitgevoel, maar kiest toch voor de muzikaliteit van de act in plaats van de confettikanonnen en de vlammenwerpers. Met de manier waarop hij bepaalde tracks live uitvoert, met trompetsolo’s en gospelkoren, laat hij zien enorm veel stijlen en artistiek talent te bezitten.”

Timmerman en Ahler zijn het er ook over eens: Ronnie Flex is een terecht popprijs winnaar, en niet alleen om het aantal downloads of de uitverkochte concertzalen. “De band van Ronnie Flex staat als een huis, hij heeft onwijs geskillde muzikanten en qua muzikaliteit is de kwaliteit zeker aanwezig”, vertelt Ahler. “Puur objectief gezien is hij een kunstzinnige en geloofwaardige artiest”, vult Timmerman aan.

Dat is volgens Pisart precies de grote kracht van deze artiest en tevens de gouden formule voor het winnen van de popprijs: “Ronnie Flex weet, zoals de beste popsterren dat doen, op dat randje te balanceren van smaakvol en hitgevoelig. Het is wel commercieel, maar niet zo erg dat je er net een beetje naar van wordt.”