Stille Strijd

Stilte in de aula. Stilte op de trappen. Stilte in de hal. Tata Steel Chess was op woensdag 24 januari in het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen neergestreken. De grootheden der aarde zetten hier op het slagveld van een van ‘s werelds meest prestigieuze en moeilijkste schaaktoernooien hun hevige strijd voort.

Voor wie niet weet wat het Tata Steel Chess Tournament is komt hier even een korte uitleg. De naam is opgemaakt uit vier woorden, waarvan de eerste twee bij elkaar horen. Tata Steel is een van de grootste staalproducenten van de wereld en is afkomstig uit India. Dit bedrijf is de hoofdsponsor van het hele evenement.

“Chess” is het Engelse woord voor schaken. Niet als in “de ridder schaakte de jonkvrouw,” maar als in het strategische bordspel voor twee spelers. Het bord heeft 64 vakjes, heeft 6 verschillende soorten speelstukken in de kleuren zwart en wit. Het doel van het spel is om de vijandelijke koning “mat” te zetten. De oorsprong van het duizenden jaren oude spel is overigens niet bekend.

Het laatste woord van de naam is “Tournament,” het Engelse woord voor toernooi: een evenement waarbij spelers en teams meerdere wedstrijden spelen waaruit uiteindelijk een winnaar komt. De naam komt, hoe toepasselijk, van de middeleeuwse toernooien waarin de ridders elkaar bestreden. Kort door de bocht is het Tata Steel Chess Tournament dus een reeks wedstrijden in de dinosaurus onder de spellen die wordt gesponsord door een staalproducent. En dat terwijl de borden en de spelstukken van hout worden gemaakt.

Het Tata Steel Chess Tournament werd voor het eerst georganiseerd in 1938 en heette toen nog het Hoogovenstoernooi, naar de sponsor van destijds. In 1968 veranderde de locatie van Beverwijk naar Wijk aan Zee. Sinds vijf jaar gaat het hele circus dat achttien dagen duurt ook tweemaal “on tour”.

De Nederlander Anish Giri verdedigde zijn voorsprong van een halve punt in het A-klassement bij aanvang van de dag in Groningen. Reden genoeg dus om even een kijkje te nemen! Het begon al goed toen er voor de trappen van het Academiegebouw twee Jaguars stonden te blinken.

Zelf heb ik de ballen verstand van schaken. Althans, ik weet hoe het spel gespeeld wordt, maar ik zou niemand kunnen vertellen wat voor trucjes, tactieken en combinaties er allemaal zijn. Gelukkig werd ik bijgestaan door een goede vriend die bekend is in de schaakwereld en het hele evenement wist te doorgronden.

De ochtend voor het evenement kregen de veertien belangrijkste spelers (de A-klasse) en hun entourage een rondleiding door het Universiteitsmuseum. Van een andere schaker die zich later bij ons zou voegen hoorde ik dat hij de hele ochtend achter Wesley So (nummer 6 van de wereld) aan liep omdat hij zich steeds losmaakte van de groep om op eigen houtje het museum te verkennen. Een beetje zoals Mark achter Geert aan moest lopen om hem tijdens Rutte I in het gareel te houden.

In de hal van het Academiegebouw stond een flinke rij om de trap naar de aula op te mogen, waar de A-klasse van het toernooi aan het schaken was. Daarom keken we eerst even rond. Er was een lokaal waar uitleg werd gegeven aan schaakgroentjes (schaken voor dummies) en in een andere ruimte was er een simultaanschaakwedstrijd aan de gang (één sterke schaker schaakt tegen meerdere tegenstanders tegelijk). Tegenover de koffiebar stond een klein hokje met een timer: de chesscape room. Wie hier naar binnen ging, moest binnen een minuut een kleine schaakpuzzel oplossen om zo de andere deur te openen.

Als eerste liepen we door naar de Offerhauszaal, waar via een livestream door Eric Hansen (een Canadese grootmeester) en Sipke Ernst (een Nederlandse grootmeester) commentaar werd gegeven op de wedstrijden die in de aula gaande waren.

In deze stream, die wereldwijd door duizenden mensen bekeken werd, kwam onze stad ook nog even aan bod. Hansen merkte op dat hij in Groningen sinds de brand nergens kon gokken en dat dus maar op het schaakbord deed. Ook sprak hij met Giri over Groningen als studentenstad. Betere reclame kunnen de RUG en de gemeente zich niet wensen!

Giri speelde gelijk tegen Sergey Karjakin en kwam daarna in de Offerhaus zijn verhaal doen. Ook liet hij alle mogelijke varianten zien die Magnus Carlsen (nummer 1 van de wereld) tegen Wesley So kon spelen terwijl hun spel nog bezig was. Voor een leek ging het allemaal veel te snel en was het moeilijk te begrijpen. De schakers in de zaal keken geïnteresseerd toe.

Uiteindelijk gingen we toch ook maar even in de rij staan om de aula in te mogen. In kleine groepjes werden we de trap op gelaten. In het kamertje links van het strijdveld moesten we nog eventjes wachten tot er plek was en vervolgens stapten we naar binnen.

Bij de ramen stonden zeven tafels met daarop een schaakbord waaraan de A-klasse haar partijen speelde. Links daarvan stond een tafel met een jurylid die alles in de gaten hield (spelers mogen bijvoorbeeld absoluut geen telefoon bij zich hebben omdat zij daarop kunnen opzoeken wat de beste zet is). Parallel aan het slagveld stonden rijen stoelen voor de toeschouwers, die zich vergaapten aan de meesters van het schaken. Ook hing er een groot scherm waarop elke partij te volgen was.

Het is leuk om een keer te zien hoe het er bij de absolute wereldtop aan toe gaat, al moet ik zeggen dat ik het tovenaarsschaak uit Harry Potter en de Steen der Wijzen spannender vind om naar te kijken. Misschien moet je een schaker zijn om de slim uitgedachte combinaties en briljante zetten die om de zoveel tijd gedaan worden te kunnen waarderen.

De schakers zaten er allemaal bij. Yifan Hou, de enige vrouw in het gezelschap zat doodstil naar het bord te staren terwijl Baskaran Adhiban tegenover haar zenuwachtig heen en weer leek te schuiven. Af en toe staan de schakers op, lopen wat heen en weer, kijken bij andere partijen of gaan even naar de spelersruimte. Magnus Carlsen liep een keer weg van het bord terwijl hij aan zet was. Psychologische oorlogsvoering hoort er ook bij.

Er wordt gespeeld om de eer, het prestige, het verhogen van je schaakrating en natuurlijk om het prijzengeld, dat, zo ik hoorde, ettelijke miljoenen bedroeg. De winnaar zou als een rijke tata naar huis gaan, maar daarvoor moest wel vele uren geconcentreerd gespeeld worden.

De partijen waren om twee uur begonnen en sommige daarvan duurden tot halverwege de avond. Uiteindelijk won Carlsen zijn partij en kwam daardoor in het klassement op gelijke hoogte met Giri. Hij zou een paar dagen later het toernooi voor de zesde keer winnen. Al met al was dit goedgeorganiseerde evenement in het Academiegebouw een mooie mogelijkheid om eens een kijkje te nemen in de ons-kent-ons wereld van het schaken.