Taalcolumn: De complexe dooddoener

Op verjaardagen is hij altijd wel aanwezig: iemand die meent verstand te hebben van taal. In sommige gevallen is dit juist en zegt diegene zinvolle dingen over taal, maar in de meeste gevallen wordt de uitspraak ‘Nederlands is ook een moeilijke taal’ gedaan. Hierbij een aantal argumenten om deze kortzichtige ‘taalexpert’ het vuur na aan de schenen te leggen.

Niet meetbaar
Er is namelijk geen eenduidige manier om de moeilijkheid van een taal te meten. Een taal kan een relatief lastige grammatica hebben, maar dit kan gecompenseerd worden door bijvoorbeeld een eenvoudige uitspraak of een eenvoudige woordvorming. Dit spreekt misschien nog niet helemaal tot de verbeelding, daarom een klein voorbeeldje: Het Duits en het Japans kennen allebei een naamvalsysteem. Het Duits kent echter zestien uitgangen, terwijl het Japans er maar vier kent. Je zou zeggen dat Duits daarom complexer is, maar dat is alleen gebaseerd op grammatica. Het Japans kent namelijk ideogrammen – van die rare tekens – en de meeste van deze ideogrammen kunnen op twee of meerdere manieren uitgesproken worden, iets wat in het Duits niet het geval is. Het aangeven van complexiteit wordt dus al een behoorlijk subjectieve bezigheid. Er bestaat ook een taal – het Pirahã, een indianentaal in het Amazonegebied – die maar drie klinkers en zes medeklinkers kent, maar deze taal kan op zijn beurt weer gevloten, geneuried en gezongen worden zonder dat de boodschap verandert. Zie jij jezelf al een begrijpelijke zin in het Nederlands fluiten? Verder dan ‘altijd is Kortjakje ziek’ kwam ik niet. Dit zou ook te maken kunnen hebben met mijn fluit-skills.

Primitieve gedachte
De zogenoemde taalexpert op je verjaardag handelt eigenlijk vanuit een primitieve gedachte. In de negentiende eeuw dacht men dat er inderdaad complexe en eenvoudige talen bestonden. Complexe talen werden gezien als geavanceerd en werden gesproken door ontwikkelde mensen. Eenvoudige talen zouden op hun beurt gesproken worden door primitieve mensen. In de twintigste eeuw werden deze primitieve talen bestudeerd en waarachtig, het bleek dat deze talen helemaal niet zo eenvoudig waren als dat men verondersteld had. Je kan je verjaardagsgast dus van primitiviteit betichten, maar dat zal de sfeer niet ten goede komen.

De uitzondering
Op een klein puntje krijgt de officieuze taalexpert wel zijn gelijk: er zijn inderdaad talen die minder complex zijn. Het lijkt alsof ik mijn eigen argumenten nu in één keer ontkracht, maar zo eenvoudig zit het niet. De talen die als ‘eenvoudiger’ gezien worden zijn vooral de creooltalen. Deze talen zijn namelijk eenvoudiger dan de talen waaruit de creooltaal is opgebouwd. Zo is de woordenschat en grammatica van het Zuid-Afrikaans eenvoudiger dan bijvoorbeeld het Nederlands en het Engels. Het Zuid-Afrikaans kent geen verleden tijd en de woordvormen zijn simpeler.

Dus wanneer iemand jou wil weer wijsmaken dat Nederlands echt zo’n verschrikkelijk moeilijke taal is, vraag hem dan naar zijn goed onderbouwde mening, want waarschijnlijk is deze ver te zoeken. Hij zal vast op de proppen komen met een paar eenvoudige dooddoeners, maar daar kun je vanaf nu zonder enige moeite doorheen prikken.

Foto: Foter.com