Uw stem telt
Wie zijn of haar geloof in democratie eens grondig op de proef wil stellen, moet zich eens opgeven om bij verkiezingen te helpen met stemmen tellen. Ik werd 18 maart met mijn neus op de feiten gedrukt: ook democratie blijft mensenwerk. En mensen, tja…
‘Knullig.’ Dat is misschien nog het beste woord om het proces van stemmen tellen te omschrijven. Het is een raar besef – op de grond gezeten tussen stapels papier, namen turvend met een HEMA-potlood – dat dit de manier is waarop de bestuurders van ons land worden verkozen. En dat al ruim anderhalve eeuw, want de procedure lijkt sinds Thorbecke geen technische vooruitgang te hebben doorgemaakt. Nou hoeft knullig natuurlijk niet per se verkeerd te zijn, maar in dit geval betekent het ook foutgevoelig: tijdens de avond hebben we meerdere malen stapels opnieuw moeten tellen, omdat iemand zich verrekend had. Weet ik zeker dat de laatste telling wel klopte? Absoluut niet. En dat is dan één stemlokaal, in één gemeente. Wat de landelijk uitslag wordt genoemd, is in feite een ruwe schatting.
En dan heb ik het nog niet gehad over het moment van stemmen zelf, want ook daar blijkt een hoop fout te gaan. Als je honderden stembiljetten door je handen ziet gaan, wordt duidelijk dat ‘kleur een hokje rood’ voor veel mensen een lastige opgave blijkt. Nog los van de hordes mensen die op de kleuterschool kennelijk nooit binnen de lijntjes hebben leren kleuren, zijn er ook stemgerechtigden die basale instructies niet kunnen opvolgen. Sommigen denken dat het volstaat om een kruisje of een vinkje te zetten, anderen denken weg te komen met het aankruisen van meerdere kandidaten. Eén kiezer dacht zelfs dat je een stem uitbracht door een groot kruis te zetten onder de kandidatenlijst naar keuze. En ook hier gaat het weer om slechts één stemlokaal; landelijk gezien nemen dergelijke types waarschijnlijk minstens één zetel voor hun rekening.
Voor wie liever niet te lang bij dergelijke ontdekkingen stil wil staan, biedt het stemmen tellen gelukkig ook nog andere interessante observaties. Bijvoorbeeld dat ‘blanco’, als het een partij was geweest, afgelopen verkiezingen makkelijk een zetel of twee binnen had weten te slepen. Of dat CDA-stemmers verreweg het meest gezagsgetrouw zijn, en bijna nooit op iemand anders stemmen dan de lijsttrekker. Ook kan je als stemmenteller getuige zijn van de kleine daden van verzet die niet in de landelijke uitslagen worden verwerkt. Zo besloot één kiezer zijn stem te laten horen door een groot kruis door zijn hele stembiljet te zetten, en er met koeienletters ‘ZAKKENVULLERS’ onder te kalken. Helemaal ongelijk had hij trouwens niet, want alle stemmentellers zaten er tegen betaling, gedeeltelijk van zijn belastingcenten.
Het netto resultaat van een avondje stemmen tellen? Ik ging 18 maart vijftig euro rijker naar huis, maar een naïef geloof in de democratie armer.
Nou ja, nog best een goeie deal eigenlijk.