Daniël Arends

‘Er is een verschil tussen een grap nemen of geven’

Het is een regelrechte val en als je niet oppast, loop je er zo in. Zijn uiterlijk is zo vriendelijk – typetje ideale schoonzoon – maar het minste venijn in zijn woorden komt aan als een mokerslag. Tien minuten te vroeg tref ik Daniël Arends in het café van het Bellevue theater. Veel te zenuwachtig voor een man van 24 stel ik me aan hem voor. Waarom deed ik dit ook alweer? Oh ja, op 31 januari treedt hij op in De Stadsschouwburg in Groningen. Ik sprak met hem over grappen geven en nemen en zijn nieuwe show Zachte Heelmeester. Ik kwam er achter dat het publiek laten lachen geen doel op zich is voor de karamelkleurige cabaretier.

In zijn eerdere shows Geen Excuses en Joko ‘79 zegt Daniël Arends: “Jij mij bang maken, ik grapje maken.” Angst lijkt een rol te spelen in zijn cabaret shows. Humor gebaseerd op angst, het klinkt zo onlogisch.

Ben je bang het grappigst? Als je je ongemakkelijk voelt?

Ik geloof dat de behoefte om grappig te zijn wordt geboren bij de angst om niet grappig te zijn. Ik denk dat humor vooral gaat om de angst om niet geliefd te zijn. Dat zorgt ervoor dat je iets ontwikkelt waardoor je dat wel krijgt. Je zult toch vroeg of laat van jezelf moeten gaan houden om dat wat je met humor bereikt, niet hol te laten zijn. Want wat er anders gebeurt is dat je nep liefde krijgt en dat je hoofd die illusie in stand gaat houden. En dat is het gevaar voor iedereen. Ik zie bijna geen mensen om me heen die geen manier hebben gevonden om liefde te krijgen.

Ben je bang dat als je geen shows meer zou maken, je jezelf daardoor minder goed gaat voelen omdat er geen mensen meer om je lachen?

Nee, ik heb daar altijd voor gewaakt. Ik denk dat ik wel heel veel kansen heb gehad in mijn leven om dat wat ik doe op een heel grote manier aan de man te brengen. En ik heb dat altijd geweigerd omdat ik voel dat ik dat pas wil doen als ik er klaar voor ben.

Je had eerder kunnen pieken? Voor grotere zalen kunnen spelen?

Ja ‘tuurlijk. Maar ik heb ervoor gekozen dat niet te doen.

Misschien is je kans straks wel voorbij…

Ja, maar het is exact deze angst om tekort te komen die heel veel slechts teweeg brengt. Exact deze angst. Als mensen geen vertrouwen hebben in dat wat ze gaan doen, dan roepen ze dat soort dingen over zich af. Maar dit is wel een beetje waar de voorstelling over zal gaan. Ik vergelijk het met boodschappen doen als je honger hebt. Omdat je dan te veel koopt. Dat is het precies. Dat je je niet voor kunt stellen dat je ooit genoeg hebt, alleen omdat je honger hebt. Ik denk dat heel veel mensen honger hebben in de breedste zin van het woord. Dat ze altijd bang zijn dat ze niet genoeg hebben. Dat is het een beetje. Dat zie je bij mensen die uit een arm gezin komen, die kunnen later niet met geld om gaan. Die gaan onzinnige dingen kopen omdat ze zich er steeds aan moeten herinneren dat ze niet meer die jongen van vroeger zijn. Dit gaat niet eens over geld. De angst om tekort te komen zorgt er voor dat als je genoeg hebt, je niet meer ziet dat het welletjes is geweest.

En jij kan voor jezelf bepalen wanneer je genoeg hebt?

Ik geloof dat ik een goed gevoel heb voor wanneer ik bij mijn gezin moet zijn en wanneer ik moet werken. Ik speel nu drie avonden in Bellevue en dan zeg ik thuis: “Ik ben vandaag even bezig zodat ik de komende twee dagen, ook al ben ik aan het optreden, gewoon bij mijn kind kan zijn.”

Het klinkt onwaarschijnlijk. Je bent artiest, je wilt door zo veel mogelijk mensen gezien worden. Je bent cabaretier dus je wilt dat zo veel mogelijk mensen om je lachen. Toch geloof ik Daniël Arends als hij zegt dat hij het expres rustig aan doet. Dat hij gerust meer met zijn shows kan verdienen als hij dat wilt. Ik vraag me af of zijn nieuwe show rond deze thematiek zal gaan draaien.

De titel van je nieuwe show heb je al: Zachte Heelmeester. Zijn we te lief voor elkaar?

Het begint natuurlijk bij een titel kiezen. Die moet je een jaar van tevoren inleveren. Dan probeer ik gewoon iets te pakken wat heel erg open is en toch een soort richting aangeeft. Mensen leggen moeilijk het verband tussen de titel en de show. Maar het is aan mij om te vertellen wat niet direct bij mensen opkomt. In mijn andere shows heb ik dat ook altijd gedaan, een boodschap gebracht. Maar het blijft verborgen. Het is niet meer mooi om echt een rode draad te hebben, en daar steeds op terug te komen. Dat hebben we nou volgens mij wel een beetje gehad. Dat hele “ik wil een punt maken”.
Welke cabaretiers neem je als voorbeeld? En welke juist niet?

Ik vind Teeuwen en Maassen heel erg goed. En ik vind eigenlijk Freek de Jonge ook erg goed. Je kan er van houden of niet, maar je kan niet zeggen dat het slecht is. Ik kan me eigenlijk niet permitteren iets over Youp van ’t Hek te zeggen. Maar Youp van ‘t Hek dat vind ik, dat vinden alle mensen met smaak, zó kut. Het is een soort André van Duin voor de mensen die kunnen lezen en schrijven.

Maar het publiek bepaalt toch of het een goede show is?

Er is een parallel met popmuziek. Jij denkt dat uitverkochte zalen betekent dat het dan meteen ook maar goed is. Tuurlijk is Britney Spears niet hartstikke goed. Tuurlijk is Frans Bauer niet hartstikke goed. Terwijl die sowieso de meeste mensen trekken. Dat zal je altijd merken. Ik geloof dat het de taak is van de cabaretier te bepalen wat werkt, en niet het publiek. Als ik alles achter elkaar zou zetten waarvan ik weet dat het werkt, dan zou ik echt een afschuwelijke cabaretier zijn. Alles wat je waardeert is ontstaan bij iemand die dacht: “Ik weet niet wat mensen hier van vinden, maar ik moet dit gewoon doen, want hier geloof ik in.” En daar komen dan heel veel mensen op af. Er is nooit iemand geweest die zei: “Wat willen de meeste mensen, dan ga ik dat doen.” Ja, McDonalds is zo ontstaan. Of andere dingen die slecht zijn voor mensen. En zoals eten slecht kan zijn voor mensen geloof ik ook dat kunst mentaal slecht kan zijn voor mensen.

Terwijl je net verklaarde dat humor een manier is om liefde te ontvangen. Hoe kan dat dan slecht zijn?

Mensen die om je lachen, dat voedt je ego. Op een dag moet je ophouden met werken voor je ego. Je ego is hol. Je ego is een bodemloze put als je het behandelt alsof je ego weer gevoed moet worden. En op een dag besef je volgens mij dat er iets anders gestreeld moet worden dan je ego. Je kan je focussen op je publiek dat lacht. Maar je kan je ook focussen op het contact tussen jezelf en je publiek, is dat nou beter? Of hebben we nu even zitten lachen om mij een goed gevoel te geven. Wie geef je een goed gevoel. Jezelf of mensen aan wie je de grap vertelt?

Dus een grap moet functioneel zijn?

Precies, als je in de kroeg op iemand afstapt en probeert van het ongemakkelijke gevoel af te komen door een grap te vertellen, en er later achter komt dat dat heeft gewerkt omdat het je heeft aangemoedigd iets anders over jezelf te vertellen, dan is het een goede grap geweest. Er is een verschil tussen een grap nemen of geven.

Je hebt het regelmatig over het feit dat je geadopteerd bent. Is dat belangrijk voor je?

Die adoptie is gewoon deel van mij. Ik zal het altijd hebben over het feit dat ik geadopteerd ben of ergens anders vandaan kom. Maar als je het over adoptie wilt hebben en je kan dat niet betrekken op thema’s als eenzaamheid of liefde, dan kun je net zo goed bij Rayman is Laat lekker bruin gaan staan zijn. En bruggen slaan tussen culturen en zo.

Laatste vraag. Met wie zou je willen ruilen?

Ik zou willen ruilen met iemand die heel veel vrijheid heeft. Dat is wat ik nastreef en wat me ook goed lukt. Ik vond het alleen zou flauw om te zeggen: “Met niemand.” Ik zou wel willen ruilen met iemand die verliefd is op het verleggen van zijn eigen grenzen. Dat vind ik namelijk toch altijd een pijnlijk proces. Steeds maar geconfronteerd worden met dingen die je nog niet goed kan.

Daniël Arends staat op 31 januari in De Stadsschouwburg (www.de-oosterpoort.nl) met een try-out van zijn show Zachte Heelmeester. Deze show gaat in maart in première. Kijk voor de volledige speellijst van Daniël Arends op comedytrain.nl. De foto’s van Daniël Arends in deze SK zijn genomen door Ewoud Rooks. Het zijn de laatste foto’s die hij voor ons maakt. Ewoud, enorm bedankt voor je inzet.