‘Er rust een enorm taboe op zelfmoord en depressie. Ik probeer het bespreekbaar te maken.’

Dertien jaar geleden sprong Viktor Staudt voor de trein en verloor daarbij beide benen. Tegenwoordig zet hij zich in om het taboe op zelfmoord en depressie te doorbreken, met zijn boek Het verhaal van mijn zelfmoord.

Hoe was het voor jou om na dertien jaar weer terug te zijn op het bewuste perron op station RAI met de uitzending van EenVandaag?

“Ik kan me heel goed herinneren hoe ik daar toen liep, en ik zag het weer voor me. Ik zou naar mijzelf toe zijn gegaan, en ik wou mezelf alleen maar willen omarmen. Niet kwaad worden, niet schreeuwen, niet veroordelen. Geen discussies voeren, want ik weet dat die jongen niet voor rede vatbaar is. Ik probeer hem alleen maar te laten voelen dat hij niet alleen is, in de hoop dat dat voldoende is om hem ervan te weerhouden wat hij van plan is.”

Voelde je je destijds eenzaam?

“Enorm. Ik denk niet dat er een grotere eenzaamheid bestaat dan op dat moment. Wanneer je besluit zelfmoord te plegen, geeft dat een enorme opluchting, maar die hele periode die daaraan voorafgaat, daar ontwikkelt zich een enorme eenzaamheid. Vooral ook de eenzaamheid met je problemen, want ik wás niet eenzaam, maar ik ervaarde dat wel heel sterk door de depressie. Je kunt niet meer realistisch zien dat er een andere oplossing is.”

Wat vind je van de mediahypes die vaak ontstaan rondom zelfdodingen op het spoor, zoals bijvoorbeeld het geval is bij Fleur Bloemen?

“Het feit dat die hype ontstaat is op zich niet zo’n probleem, want het is natuurlijk ook een groot maatschappelijk probleem: het aantal zelfdodingen neemt toe. Wat ik echter jammer vind, is dat in die hype niet de kans wordt aangegrepen om open en eerlijk over het probleem te kunnen praten. Er wordt teveel gekeken naar angst en naar kopieergedrag. 113 online heeft bijvoorbeeld een aantal keer heel nadrukkelijk gezegd dat ik in Recht Uit Het Hart niets mocht zeggen over de methode van zelfdoding, en dat er geen beelden getoond mochten worden van rijdende treinen omdat dat zou leiden tot kopieergedrag. Ik geloof dat het uit eigen ervaring kunnen praten, of kunnen luisteren naar iemand die daadwerkelijk onder een trein heeft gelegen je er veel eerder van weerhoudt om zelfmoord te plegen, dan wanneer er helemaal niet over gepraat wordt. Naar aanleiding van mijn optreden in De Wereld Draait Door zouden vier of vijf mensen meer voor de trein zijn gesprongen dan normaal. Dat is natuurlijk zeer te betreuren, maar je moet het in evenwicht zien: wat staat er tegenover? Ik heb zelf meer dan honderd e-mails ontvangen naar aanleiding van die uitzending, en daar zaten zeker dertig, veertig mails tussen van mensen die zeiden: Viktor, ik heb naar je geluisterd. Ik ga morgen naar de dokter. Dankjewel. Maar dat wordt er dan niet tegenover gesteld.”

Je vertelt heel helder en zonder schaamte over je zelfmoordpoging. Is dat altijd al zo geweest?

“Nee, integendeel! Ik heb me er jarenlang erg voor gegeneerd. Toen ik in de revalidatiekliniek zat, heb ik een jongen ontmoet met dezelfde verwonding als ik, en die had een motorongeluk gehad. Dus toen ben ik dat ook gaan zeggen. Ik heb tien jaar lang gezegd dat ik een motorongeluk heb gehad, ook tegen mensen met wie ik later een goede vriendschap heb ontwikkeld. Dat was echt uit pure gêne, en uit angst om voor slappeling, of opgever, of egoïst te worden uitgemaakt. En toen in 2009 Robert Enke, de doelman van het Duitse voetbalelftal, voor de trein was gesprongen durfde ik het ook wel te zeggen, want Enke was geen slappeling of loser. Daarna kreeg je de zelfmoord van Antonie Kamerling in Nederland, en toen wist ik dat ik mijn verhaal op moest schrijven. Dus nee, ik heb daar niet altijd zo open over gesproken, integendeel.”

Af en toe krijg je het commentaar dat je ‘mediageil’ bent, en dat je, zoals je het in je blog noemt, de Grote Viktor Staudt Show opzet. Hoe reageer je daarop?

“Klopt, ik heb een paar keer meegemaakt dat mensen zeiden: hij zit daar gezellig bij De Wereld Draait Door, en vind het wel leuk allemaal. Hij komt redelijk uit z’n woorden, ziet er sportief uit… maar wat voor uitwerking heeft het als ik helemaal verkrampt in zo’n interview zit? Geloven mensen me dan wel? Het bevestigt dat er veel vooroordelen zijn, want mensen denken vaak: het kan toch nooit zo erg zijn met die jongen? Als je nog nooit te maken hebt gehad met depressies of zelfmoord, weet je ook niet waar het over gaat. Ik ben nog steeds doodnerveus voor een televisie optreden, en voor interviews.”

Waarom denk je dat de onderwerpen van zelfmoord en depressie nog steeds zo in de anonimiteit zijn, terwijl het heel veel voorkomt?

“Ja, dat is een goede vraag. Ik denk dat depressie in de anonimiteit is, omdat heel veel mensen problemen hebben en voor niemand het leven makkelijk is. Als je wordt geconfronteerd op je werk met iemand die zegt dat hij zich ziek meldt omdat hij depressief is, zullen sommige collega’s zeggen: ‘tja, ik vind het ook niet leuk om naar m’n werk te moeten ’s ochtends, maar ik kom wel’ of ‘met dit weer zou ik ook liever thuisblijven.’ En ga je daar maar eens tegen verweren. En zelfmoord, ik denk dat het nog heel vaak wordt gezien als egoïstisch. Inmiddels ben ik ervan overtuigd dat het niets met egoïsme te maken heeft, maar daar komen we misschien later nog wel over te praten. Het zijn dingen waar je niet voor uit durft te komen, en zo creëer je een taboe. Depressie? Ach kom, zet je schouders eronder en stel je niet zo aan. De vooroordelen in een maatschappij zijn zoals ze zijn.”

Je vindt zelfmoord dus niet egoïstisch. Kun je dat uitleggen?

“Het wordt door heel veel mensen als egoïstisch gezien, en natuurlijk krijg ik heel vaak de vraag of ik aan de machinist heb gedacht. En ik kan je heel eerlijk zeggen: nee, ik heb niet aan de machinist gedacht. Op het moment dat je voor de trein springt heb je al afscheid genomen van alles wat fysiek om je heen aanwezig is. Dat heb je een bepaalde tijd van tevoren al gedaan, een dag of een maand. Dat is al afgesloten. De telefoon ging bijvoorbeeld nog bij mij in huis, vlak voor ik naar het station reed. Ik zag dat het mijn moeder was, maar ik heb niet opgenomen omdat ik al afscheid van haar had genomen. En zo ook al van een eventuele machinist. Die wereld bestaat dan niet meer. Het enige wat nog bestaat is die trein die komt aanrijden. Je bent dan eigenlijk ontoerekeningsvatbaar. Je kunt niet anders, en je weet niet beter.”

Merkte jouw omgeving iets van je depressie?

“Achteraf zijn er mensen, zoals mijn ouders, die gezegd hebben: helemaal een verrassing is het niet. Maar iedere keer dat collega’s bijvoorbeeld, vroegen hoe het met me ging, en ik zei dat ik het best wel zwaar had, dat er dan wat lacherig over werd gedaan. ‘Ach joh, ik heb het ook. Het is ook herfst hè? Gaat wel weer over.’ Waarom zijn mensen daar zo schrikkerig voor? Laten we dat proberen op te heffen, zodat wanneer iemand zegt dat hij zich zo slecht voelt, je op een manier kunt praten van: waarom? Kun je daarover praten? Ben je naar de dokter geweest? Dat is verdomde belangrijk, want dan kom je weer op dat knelpunt in de suïcidepreventie: dat het allemaal maar één richting op gaat, alleen het heftige wordt benadrukt. Nieuwsuur zond een item uit van twaalf minuten over zelfdodingen op het spoor, waarbij ze alleen maar slechte cijfers laten zien. Biedt iets positiefs aan, mogelijkheden die er zijn, of een rolmodel in de positieve zin. Iemand die iets soortgelijks heeft meegemaakt, en die zegt van: luister, ik kan je alleen maar vertellen hoe het bij mij is gegaan, wat ik heb gedaan en hoe het nu met me gaat. Als je naar dat verhaal hebt geluisterd, dan mag je daarna voor jezelf bedenken of je nog steeds voor de trein wilt springen. Ik weet uit eigen ervaring, dat als ik zoiets had gevonden op internet, ik er uit nieuwsgierigheid meer over had willen lezen, want dat is iets waarmee je je kunt identificeren.”

Wat zijn dingen waar je nu plezier, voldoening en geluk uit haalt?

“Dat vind ik een heel mooie vraag. Je ziet dat ik daar helemaal niet zo makkelijk op antwoord… laat ik het zo zeggen… misschien een beetje een makkelijk antwoord, maar ik zeg het toch: ik krijg best wel aangrijpende e-mails van mensen die veel kracht hebben kunnen putten uit het feit dat ik mijn verhaal heb opgeschreven. Bijvoorbeeld een echtpaar dat recentelijk hun zoon heeft verloren. Zij vermoeden dat hij dezelfde problematiek had als ik destijds. En ze schreven: jouw boek krijgt nu een speciale plaats in ons huis, want dat is voor ons een enorme steun om te begrijpen wat er gebeurd is. En zo heb ik nog een paar voorbeelden. Als ik morgen kom te overlijden, vind ik het heel waardevol dat ik dat heb kunnen doen voor mensen. Of dat mij persoonlijk gelukkig maakt? Het geeft in ieder geval een groot gevoel van voldoening.”

Het verhaal van mijn zelfmoord is verkrijgbaar voor €18,95. Voor meer informatie, ga naar www.viktorstaudt.nl.