Het Zwellende Geluid van Rechtse Politiek

In mijn laatste artikel schreef ik over Polen en Hongarije en hun meer en meer illiberale democratieën. Ik vroeg mij eerst af of deze Centraal-Europese landen nog steeds in de Europese Unie passen, en de waarden die wij als regio hebben. Toen begon ik me af te vragen of de EU in zijn geheel nog steeds dezelfde normen en waarden heeft als voorheen, of was het allemaal een illusie? Met dit in gedachten ga ik nu kijken naar enkele recente trends in West-Europese politiek.

Bonje met de buren

Het is meer dan vier jaar geleden sinds de Britse regering een referendum hield over hun EU-lidmaatschap. Het idee dwaalde echter al lang daarvoor rond. Euroscepticisme heerst vooral onder rechtse partijen, wiens macht sinds de jaren 2000 is toegenomen. De zogenaamde dreiging van etnische ‘buitenstaanders’ in de Europese Unie is al meer dan een decennium een sterke drijfveer voor rechtse stemmers (Werts, Scheepers, Lubbers 2012). Dit was ook een belangrijk onderdeel van de Brexit-campagne. Het idee dat immigranten banen van Britten afpakken, was een cruciale kwestie op de partijprogramma’s van Brexiteer-politici zoals UKIP-leider Nigel Farage.

En uiteindelijk wonnen de Brexiteers. Aan de vooravond van 2021 sloot Boris Johnson toch een deal en het letterlijke eiland van het Verenigd Koninkrijk, werd ook een metaforisch eiland. Het Verenigd Koninkrijk is echter niet het enige land dat een appeltje heeft te schillen met de Europese Unie. De rechtse partij PVV pleit al jaren voor een Nexit en ook de FvD wil dat Nederland de EU verlaat. Andere items op het verkiezingsplan van de PVV zijn onder meer ‘onze eigen grenzen beschermen’, ‘het leger inzetten om de straten van Nederland veilig te houden’ en ‘het blokkeren van migranten uit islamitische landen’ in een poging om Nederland te ‘de-islamiseren’. Hoewel het onwaarschijnlijk is dat de PVV deel zal uitmaken van de meerderheidscoalitie, is het nog steeds de op één na grootste partij van Nederland, en is het duidelijk dat een deel van het land het eens is met hun nationalistische standpunten.

Undercover Nazi’s

In november gingen duizenden Franse burgers de straat op om te protesteren tegen een nieuwe veiligheidswet die het verboden zou maken om politieagenten te filmen. Velen spraken zich uit tegen het wetsvoorstel, omdat dit het moeilijker zou maken om het toenemende politiegeweld in Frankrijk vast te leggen. Anderen zagen de veiligheidswet, evenals nieuwe beperkingen voor Franse moslims, als nog een teken dat president Macron en de Franse regering meer rechts worden. Hoewel Franse verkiezingen nog een jaar verder zijn, blijkt uit peilingen dat Marine le Pen en haar rechts-nationalistische partij Rassemblement National (voorheen Front National) steeds sterker wordt en zelfs boven Macron staat.

Toch is Frankrijk niet alleen omtrent politiekwesties. In september 2020 werden in de dichtstbevolkte staat van Duitsland zo’n dertig politieagenten geschorst wegens het delen van neonazipropaganda. De agenten hadden hakenkruizen en andere nazisymbolen rondgestuurd, evenals afbeeldingen van Hitler en van vluchtelingen in gaskamers.

Noordrijn-Westfalen is niet de enige regio waar neonazi’s de kop opsteken. Twee jaar geleden riep de stad Dresden een ‘nazi-noodsituatie’ uit. Dit is dezelfde stad waar de extreemrechtse beweging PEGIDA ontstond, wat staat voor Patriottische Europeanen Tegen de Islamisering van het Westen. PEGIDA werd in 2014 opgericht door Lutz Bachmann, die meerdere malen nazi termen heeft gebruikt en zich in het verleden zelfs als Adolf Hitler heeft verkleed.

Wellicht prominenter in Duitsland is de rechtse partij AfD, die de afgelopen tien jaar aanzienlijk is gegroeid in steun. Net als de Nederlandse PVV richt de AfD zich op het immigratiebeleid om zo terug te vechten tegen ‘islamisering’ en om christelijke tradities te beschermen. De extremere kant van de AfD wordt vertegenwoordigd door Alexander Gauland, die slechts een paar jaar geleden zwaar werd bekritiseerd op zijn bagatellisering van nazi-Duitsland en de Holocaust.

Er lijkt een patroon van antisemitisme te bestaan onder rechtse politici. Vorig jaar november was de jongerenbeweging van Forum voor Democratie onder vuur komen te liggen vanwege antisemitische en racistische berichten die waren verspreid in groepschats. En net deze maand waren er meer screenshots gelekt waarop te zien was dat andere FvD leden elkaar ook racistische en intolerante berichten stuurden. In reactie hierop heeft Mark Rutte gezegd dat hij, als de mogelijkheid zich voordoet, geen coalitie met FvD zal vormen.

Wat laatste woorden…

De afgelopen vier jaar hebben over de hele wereld veel landen zich bezig gehouden met de Amerikaanse politiek. Donald Trump en zijn Twitter tirades overschaduwden andere kwesties en hebben ons vaak afgeleid van wat er in onze eigen achtertuin gebeurt. Nu Trump weg is en de rook is opgetrokken, is het duidelijk dat we meer dan genoeg op ons eigen bordje hebben liggen. Democratie en vrijheid zijn niet vanzelfsprekend, maar er moet actief voor ze worden gevochten . Opdat het spook van fascisme ons niet opnieuw komt achtervolgen.

Bronnen

Werts, Han, Peer Scheepers en Marcel Lubbers. “Euro-scepticism and radical right-wing voting in Europe, 2002–2008: Social cleavages, socio-political attitudes and contextual characteristics determining voting for the radical right.” European Union Politics 14, no.2 (December 2012): pp. 183-205. https://doi.org/10.1177%2F1465116512469287.

“Verkiezingsprogramma.” PVV. Bezocht op January 31 2021. https://pvv.nl/verkiezingsprogramma.html.