De gastschrijver van Groningen – Een interview met Joke van Leeuwen

Elk jaar wordt er door de Rijksuniversiteit van Groningen een gastschrijver gekozen. In 2020-2021 is de Neder-Belgische schrijver, illustrator en performer Joke van Leeuwen de uitverkorene.

De gastschrijver van Groningen organiseert elk jaar een aantal lezingen, en een collegereeks aan zestien studenten. De onderwerpen die dit jaar aan bod kwamen waren erg uiteenlopend. Dit past goed bij Joke van Leeuwen. Door de toegenomen coronabesmettingen vertelt Joke in een online interview wat haar aantrok aan de positie van gastschrijver:

“Het gastschrijverschap is een vorm van uitdaging en dat vind ik leuk. Je mag vier lezingen geven en je mag helemaal zelf weten waarover. Ook het geven van de werkcolleges is leuk, maar het is jammer dat dit nu online gebeurt. Vast voor de klas staan ligt mij niet, Ik ben wat dat betreft een loslopende zelfstandige die dan eens hier en dan eens daar naartoe gaat voor een optreden. Het is een afwisselend bestaan, maar dit vind ik een leuke uitdaging.”

Joke is al vroeg begonnen met schrijven en tekenen. Met deze passies meldde ze zich aan voor de kunstacademie in Antwerpen, die ze heeft afgemaakt in Brussel. Ik vraag haar of studeren invloed heeft gehad op haar schrijven:

“Ik heb altijd al geschilderd en getekend, maar op de kunstacademie had ik het gevoel dat ik mijn kern aan het kwijtraken was. Tijdens mijn studie op de academie begon ik meer te schrijven en toen won ik op mijn achttiende een schrijfwedstrijd. Ik bleef hier dus naast mijn studie mee bezig. Na mijn eerste studie wilde ik mijn geld verdienen met wat ik had geleerd, dus met schrijven en tekenen gecombineerd. Maar dit lukte eerst helemaal niet. Uitgeverijen wilden mij niet hebben. Mijn zelfvertrouwen ging naar beneden omdat wat ik wilde niet lukte. Ik besloot daarom na een jaar iets heel anders te gaan doen en meldde me aan voor de studie geschiedenis. Met het studeren viel er iets van me af (het gevoel dat ik moest slagen) en toen ging het juist beter met mijn doelen. Ik begon in deze tijd met cabaret, en mijn eerste kinderboek werd uitgegeven.”

Haar eerste boek: De Appelmoesstraat is anders, werd in 1978 uitgegeven. Na deze publicatie volgden nog vele andere boeken, zowel kinderboeken als romans en poëziebundels. Ik vraag haar waarom ze zich in de eerste instantie richtte op het schrijven van kinderboeken:

“Ik schrijf en ik teken, en in kinderboeken kan je dit combineren. Door dit te doen ontdekte ik de leuke kant van een bepaald soort kinderboeken. Dit zijn absoluut geen opvoedachtige boeken. Het perspectief van een beginnend mens staat centraal, en dit is een ander perspectief op de wereld en volwassenen. Iemand zei ooit: “Vanuit een kinderperspectief zie je bij volwassenen vooral twee neusgaten. Dit beginnende perspectief is een soort van denken: niet alles wordt als vanzelfsprekend gezien. Als je probeert te kijken naar de wereld zoals kinderen dat doen houd je je hoofd wel fris.”

De combinatie met illustreren en schrijven werkt ook door in haar inspiratie voor het schrijven van boeken. Ze vertelt:

“In proza, bijvoorbeeld mijn romans of kinderboeken, komt eerst een beeld. Poëzie begint juist vaak met een regel of zoiets. Niet vaak met een beeld. Dit beeld of woord komt dan opeens in me op, ik weet ook niet altijd hoe dat werkt. Wel richt ik mijn gedachten op wat ik ga schrijven. Zo is vorig jaar mijn lang gedicht Levenslust uitgebracht, daarna dacht ik nu wil ik een roman maken en die is er ook gekomen. Mijn leven als mens wordt in het voorjaar van 2021 uitgegeven.”

Na een leuk en luchtig gesprek met een groot schrijver sluiten we af met de vraag wat Joke aan onze generatie studenten wil meegeven:

“Dat mensen hun eigen doelen vasthouden. Kritisch en speels blijven. Jullie leven in een tijd, die is begonnen in de jaren negentig van het neoliberalisme, waarbij samenwerking veranderde in concurrentie. Waar iedereen tegen iedereen is, en burn-outs onder twintigers en dertigers de pan uit rijzen. Zorg ervoor dat je voor jezelf weet wat uiteindelijk belangrijk is voor jou, en dat zijn niet altijd de uiterlijke dingen, zoals roem of status. Dat is allemaal relatief.”

De afbeelding is afkomstig van https://www.jokevanleeuwen.com/