Halloween
Spooktochten op het Suikerunieterrein, een horrorhuis in het centrum en een heuse spookwasstraat – Halloween heeft Groningen in z’n greep dit jaar. Hoewel het onder studenten al jaren een geliefd excuus is om zich in uitzinnige outfits vol te laten lopen, wordt het Amerikaanse feest ook onder de rest van de bevolking met het jaar populairder.
Halloween zoals we het tegenwoordig kennen is een Amerikaans fenomeen. Hoewel het feest geworteld is in Keltische volksfeesten uit Schotland, Ierland en Engeland, waren het de Amerikanen die van de heidense herfstfeesten het bezopen griezelfestijn maakten waar we anno 2018 de hele maand oktober reikhalzend naar uitkijken. Met de opkomst van de Amerikaanse middenklasse na de Tweede Wereldoorlog nam Halloween een vogelvlucht. Het volk zocht vermaak in de lange periode tussen de zomer en de feestdagen. Het extravagante Halloweenfeest sloot perfect aan op de ontluikende consumentencultuur. Uitgesneden pompoenen, trick-or-treating en de geliefde verkleedpartijen zijn allemaal Amerikaanse toevoegingen van tussen de jaren ‘50 en ‘70.
Aan onze kant van de Atlantische oceaan kreeg Halloween echter geen voet aan de grond. Veel Europese landen hebben hun eigen traditionele herfstfeesten – zoals Sint-Maarten – en hadden weinig behoefte aan een concurrerende feestdag. Daarnaast was de culturele invloed van Amerika toen minder groot dan nu: de Europeanen haalden hun neus op voor de ongebreidelde Amerikaanse consumptiecultuur. Halloween werd laatdunkend gezien als een holle, commerciële nepfeestdag, absoluut minderwaardig aan de ‘echte’ traditionele feesten. Halloween kon nog niet opboksen tegen zijn voorouders.
In de jaren ‘90 kwam daar verandering in. Met het einde van de Koude Oorlog was de VS voor het eerst de enige grootmacht op het wereldtoneel. Zonder concurrentie van betekenis kon de VS haar normen, waarden en cultuur over de hele wereld verspreiden. Ook het trotse Europa raakte in de ban van het glanzende Amerikaanse consumptiekapitalisme, aangezwengeld door de gestaag groeiende stroom van films, boeken, tijdschriften en andere cultuurproducten uit de VS. Wat in de jaren ‘70 nog ordinair was, werd in de jaren ‘90 ineens modern. Zo ook Halloween. Dankzij z’n populariteit was Halloween prominent aanwezig in de films en series die in de jaren ‘90 de oversteek maakten van de VS naar Europa, en mondjesmaat ontstond er belangstelling voor het feest, ook in Nederland.
Waar Halloween in de VS echter begon als kinderfeest dat later uitgroeide tot drankfestijn, liep de ontwikkeling in Nederland omgekeerd. Sint-Maarten was (en is) nog altijd veel populairder onder jonge kinderen en hun ouders. Nederlandse jongeren en studenten liepen echter helemaal weg met Halloween. Het feest bood de perfecte gelegenheid voor themafeesten. De opkomst van Halloween in Nederland begon dan ook in het uitgaansleven.
Gedurende de jaren ‘90 en het begin van de jaren 2000 bleef het daar ook bij. Jongeren buisden zich de goot in op 31 oktober, en elf dagen later gingen moeders met hun kinders braaf langs de deuren om liedjes te zingen en snoepjes te incasseren. De afgelopen tien jaar begint Halloween echter ook onder de normale (dat wil zeggen, niet-studerende) bevolking terrein te winnen. Dat heeft voor een groot deel te maken met de culturele aardverschuiving die sociale media heet.
Aan de ene kant is de mate waarin de Nederlandse samenleving wordt blootgesteld aan Amerikaanse culturele invloeden – zoals Halloween – nog groter geworden dan in de jaren ‘90 het geval was. Was de Amerikaanse invloed 25 jaar geleden nog grotendeels beperkt tot films, tijdschriften en boeken, tegenwoordig is het voor de digitaal georiënteerde mens een hele prestatie om één dag door te komen zonder blootgesteld te worden aan content van Amerikaanse bodem. Halloween is vaste facebook-prik geworden, een trouw onderdeel van de digitale achtergrondruis in oktober. We worden er allemaal bekender mee, en op die manier raakt het meer en meer het imago van commerciële importfeestdag kwijt.
Aan de andere kant is Halloween de ideale feestdag voor een steeds visueler ingestelde wereld. In een maatschappij die meer en meer draait om het online etaleren van je bestaan en waar het leven steeds meer door de lens van een camera geleefd wordt heeft Halloween een enorme streep voor op traditionele feestdagen. De griezelige versieringen en uitzinnige kostuums waar Nederlanders in de jaren zeventig op neerkeken hebben een veel hoger Instagram-gehalte dan de kinderlampions van Sint-Maarten, en maken Halloween tot een feest waar iedereen lol aan kan beleven, jong en oud, student en stadjer, bezopen of niet.
Of Halloween ooit écht Sint-Maarten van de troon zal stoten als ‘s lands favoriete herfstfeest zal de tijd leren. Met meerdere spooktochten, een horrorhuis in De Kast, een Haunted Carwash aan de Bornholmstraat en een McDrive Horror Experience aan het Hoendiep lijkt dat moment dit jaar echter dichterbij dan ooit.