Interview Anja Holwerda: Medisch coördinator bootvluchtelingen

‘Een vriendin vroeg mij: Als je kinderen je later vragen wat jij hebt gedaan aan deze vluchtelingencrisis, wat wil jij dan antwoorden? Ik zou willen antwoorden: Alles wat binnen mijn macht ligt. Ik ben mij sindsdien gaan verdiepen in de vluchtelingen crisis’. Anja Holwerda (25) was vorig jaar rond deze tijd een paar maanden afgestudeerd. Nadat ze haar Bachelor hbo- Verpleegkunde en Master Change Mangement had gehaald ging ze zich verdiepen in de vluchtelingencrisis. Momenteel zit ze op Lesbos en is ze daar Medisch Coördinator.

Waarom ging je werken in de vluchtelingencrisis?

Door mijn reizen en stages in het buitenland kreeg ik interesse in werken in landen en situaties waar niet alles vanzelfsprekend is. Waar je nog moet bouwen aan de basis, om voor iedereen gezondheidszorg, onderdak, veiligheid en voedsel te faciliteren. Vorig jaar rond deze tijd was ik net een aantal maanden afgestudeerd van mijn master en ik stond ik op het punt een carrièrepad te kiezen. Ik werd niet echt warm van de Nederlandse banen. Een vriendin van mij vroeg toen: Als je kinderen je later vragen wat jij hebt gedaan aan deze vluchtelingen crisis, wat wil jij dan antwoorden?  Ik zou willen antwoorden: Alles wat binnen mijn macht ligt. En daarom ben ik mij gaan verdiepen in de vluchtelingencrisis.

Hoe ben je op Lesbos terecht gekomen?

Ik zag dat Stichting Bootvluchteling in februari 2016 verpleegkundigen zocht voor Samos (Grieks eiland voor de kust van Turkije). Binnen twee weken zat ik op Samos, waar ik samen met de coördinator de medische missie op moest zetten. Dit werk gaf bij mij dát gevoel dat je wilt voelen als je de juiste baan te pakken hebt. Eenmaal weer terug in Nederland kon ik dit niet loslaten en ben ik ook nog teruggegaan naar Idomeni (kamp aan de grens van Griekenland en Macedonië). Toen in het najaar van 2016 de functie van medisch coördinator op Lesbos voor de Stichting Bootvluchteling open stond wist ik al heel snel dat ik hier voor wilde gaan. En ik werd het! Dat betekende dat ik eindelijk weer mijn hart kon volgen naar Griekenland en mij kan inzetten voor verbetering van de inhumane omstandigheden waarin de vluchtelingen hier op Lesbos verblijven.

Wat doe je daar precies?

Ik ben medisch coördinator, dit betekent dat ik eindverantwoordelijk ben over een team van acht tot tien artsen en verpleegkundigen. We werken op Lesbos in twee kampen (Moria en Kara Tepe) en een alternatieve opvang voor kwetsbare vluchtelingen. We werken als een huisartsenpost waar iedereen met zowel kleine klachten als noodgevallen kan komen. Als medisch coördinator heb ik dagelijks overleg met het medische team over de medische casussen in het veld. Ik ben eindverantwoordelijk voor alle logistieke en organisatorische taken om als medisch team in de kampen te kunnen werken. Zoals de apotheek bevoorraad houden, patiënten doorverwijzingen naar Artsen zonder Grenzen of Médecins du Monde en 24/7 bereikbaar zijn voor overleg en noodgevallen.

Je zou teruggaan voor drie maanden, dat zijn uiteindelijk zes maanden geworden. Waarom heb je dat verlengd?

Toen ik afgelopen november medisch coördinator werd had ik met Stichting Bootvluchteling afgesproken drie maanden te blijven, omdat er eind februari een andere medisch coördinator zou komen. Nadat ik een aantal weken op Lesbos aan het werk was werd mij verteld dat diegene die mij zou overnemen niet meer zou komen. De Stichting was zeer positief over mij en vroeg mij of ik in plaats van drie maanden, zes maanden wilde blijven. Ik heb mezelf een aantal weken bedenktijd gegeven, maar ik voelde aan alles dat ik deze uitdaging aan wilde gaan.

Wat is het heftigste wat je hebt meegemaakt?

Het leven in een vluchtelingenkamp is een surrealistische beleving. Achter de glimlach van een vluchteling weet je dat er een verhaal schuil gaat waar je even een traan van laat. Met dit in je achterhoofd is elke dag in het kamp anders. De emotionele pijn en psychische problematiek uit zich op dit moment bij veel mensen in automutilatie, paniek aanvallen en overmatig drank gebruik. Mannen en vrouwen verliezen zichzelf en hebben geen kracht meer om elke dag met de wanhoop, verdriet en uitzichtloosheid om te gaan. Elke dag hebben we mannen en vrouwen in de medische cabine die binnen komen met bijvoorbeeld keelpijn, maar vraag je even door dan breken ze. Want ze hebben geen keelpijn, maar álles in hun ziel en lijf doet zeer. Deze situatie in een vluchtelingenkamp breekt mensen, neemt ze hun menselijkheid en waardigheid af. Volwassen mannen die huilen als kinderen, vrouwen die in een paniekaanval binnen gebracht worden, waarbij ze door hyperventilatie uiteindelijk stoppen met ademen… Dit is wat we dagelijks zien en je weet dat 2/3 van alle casussen die we zien nooit waren gebeurd als deze mensen niet in deze omstandigheden zouden moeten leven. Het heftigste is dat deze mensen elke dag meer beschadigd en getraumatiseerd raken. Dat elke dag hun kaarsje een beetje meer uit gaat en depressie en posttraumatische stresssymptomen een persoon overnemen. Leven in een vluchtelingenkamp tekent een persoon voor zijn leven, dit mag niet langer zo doorgaan.

Wat doe je als het jou teveel wordt?

Ik ga in de auto, volume op 30 en schreeuwen. Of eindelijk de tranen die ik al lang voelde zitten laten gaan. En bidden om wijsheid, kracht en hoop voor elke vluchteling en voor elke professional die op Lesbos werkt. Door de hoge werkdruk kom ik soms niet toe aan al mijn emoties en gedachten een plek geven. Wanneer ik dan een dag vrij heb komt alles zo hard binnen, en is soms de enige manier om niet na te denken heel hard rennen en helemaal kapotgaan aan een intense work-out.

De afgelopen tijd hoor je niet meer zoveel in het nieuws over de bootvluchtelingen als eerst. Is de nood nog steeds even groot?

Paar weken terug was het precies een jaar geleden dat de Turkije-deal is gesloten. De aandacht gaat weer even naar de vluchtelingen, maar eigenlijk alleen om weer met vingertjes te wijzen op hoog niveau over wie nou verantwoordelijk is en waarom de deal niet heeft gewerkt. Want de situatie is nog lang niet opgelost. Niet alleen op Lesbos, maar op het Griekse vasteland en ook in de vluchtelingenkampen in Turkije, Jemen, Jordanië blijft de nood hoog. Op Lesbos komen er niet veel vluchtelingen meer aan, maar zoals ik eerder vertelde wordt de situatie voor de vluchtelingen die hier nog zijn onhoudbaar en gevaarlijk voor zichzelf.

Wat ga je doen als je weer in Groningen bent?

Ik hoop het werk in de humanitaire hulpverlening door te kunnen zetten. Dit betekent dat als ik weer terug in Nederland ben eens moet kijken welke requirements ik nog allemaal moet aftikken om bijvoorbeeld voor Artsen zonder Grenzen te kunnen werken. De projectleider van Artsen zonder Grenzen op Lesbos zei me al dat hij mij heel goed zou kunnen gebruiken. Daar moet ik natuurlijk gebruik van maken!

Zou je weer terug willen?

Of ik weer terug naar Lesbos wil na een half jaar hier werken weet ik niet. Ik sta open voor nieuwe uitdagingen, mocht dat uiteindelijk toch weer op Lesbos zijn dan zeg ik geen nee.

Wat kan je als student doen om te helpen aan de situatie daar?

Hier op Lesbos en op het Griekse vasteland zijn door alle inzamelacties van de afgelopen jaren genoeg ‘spullen’, maar kleding en vier kale muren om iemand heen geeft iemand natuurlijk geen leven. Iemand menselijkheid terug geven kan alleen door diegene een bestaan te geven met rechten om te werken en wonen in een veilig land. Dus, als student van welke studierichting dan ook, werk mee om jezelf en je omgeving in te laten zien dat leven in een vluchtelingenkampen mensen afbreekt. En dat door snellere besluitvorming en uitvoering van asielprocedures de vluchtelingencrisis pas oplost. Bedenk bij jezelf ‘Wat betekent leven voor mij? Wanneer kan ik zeggen dat ik een goed leven heb?’ Dat antwoord zal hetzelfde zijn voor jou als een vluchteling, dus zet je in om voor een vluchteling dit ook te realiseren. Stichting Bootvluchteling levert noodhulp op Lesbos, maar we zijn afhankelijk van donaties. Wil je een steentje bijdragen aan de missie op Lesbos maar ben je niet in de gelegenheid hier zelf heen te gaan, dan kun je ons altijd financieel steunen!

Wil je zien hoe Anja werkt op Lesbos? Brandpunt heeft een indrukwekkende documentaire gemaakt over de situatie op Lesbos. Drie dagen zijn Anja en haar medische team gevolgd. Je kan de documentaire terugkijken op uitzending gemist.