Fitspiration of thinspiration?

Fitspiration: het promoten van gezonde fitness- en voedingsdoelstellingen op sociale media, is een populaire, onlinetrend onder jonge vrouwen. Maar deze onschuldig ogende trend kan ernstige gevolgen hebben. Anorexiapatiënte Marjolein de Boer vertelt over hoe de sociale media haar, en haar eetstoornis, dagelijks in de greep houden. 

‘Elke keer als ik mijn Instagram open is het alsof ik een klap in mijn gezicht krijg. Alsof al die fitgirls met zijn allen één, grote, dikke, middelvinger naar mij uitsteken. Om te kotsen. Letterlijk… Ik weet als geen ander hoe zoiets onschuldigs, heel erg het uit de hand kan lopen’, spreekt Marjolein de Boer een 21-jarige jonge vrouw uit Groningen, die al zeven jaar aan anorexia nervosa lijdt en dagelijks wordt geconfronteerd met haar ziekte op sociale media.

Volgens Helena Slager psychologe in Groningen en gespecialiseerd in eetstoornissen, is zij niet de enige. ‘Met de opkomst van de sociale media worden we niet alleen maar meer omringd door dunne modellen, die een ongezond beeld afgeven, dan vroeger. Op deze nieuwe manier van communiceren wordt het ook door de ‘normale mens’ nog makkelijker om een, vaak onrealistisch lichaamsbeeld te laten zien.

Een lichaamsbeeld dat in dit geval zo onrealistisch dun en gespierd is, dat het voor een gemiddelde vrouw, die niet twee keer per dag, zeven dagen per week, in de sportschool staat dan ook niet haalbaar is.’

En dat is zorgwekkend. Anorexia nervosa is een ziekte die zich ontwikkelt door een variëteit aan oorzaken, waar invloeden van buitenaf één van zijn. Het was al eerder bekend dat de blootstelling aan traditionele media, met hun modellen, een eetstoornis kan veroorzaken of verergeren. Maar met de opkomst van de zogenoemde fitspiration op Instagram, Facebook en blogs wordt dit alleen maar erger, vertelt Slager.

Fitspiration is een onlinetrend die bedoeld is om ‘gezonde’ fitness- en voedingsdoelstellingen te promoten. Vooral jonge vrouwen, vaak gekscherend aangeduid met de term fitgirls, beheren een eigen socialmedia-account, populair is het medium Instagram, waarop ze hun gezonde levensstijl, en strakke lichamen, aan de wereld laten zien.

Alhoewel de intentie van deze berichten het aanmoedigen is van gebruikers om gezonder te leven door middel van slimme eetkeuzes en regelmatige sportregimes, kan deze fitspirationbeweging extreme vormen aannemen en juist het tegenovergestelde effect creëren.

Uit onderzoek van een team van Australische wetenschappers blijkt namelijk dat door de constante input van geïdealiseerde lichamen op Instagram de vrouwelijke deelnemers aan dit onderzoek zich niet alleen in het algemeen slechter gingen voelen, maar ook hun lichaamsbeelden en zelfvertrouwen in het specifiek sterk achteruit gingen. En dat zijn allemaal voorspellers voor het ontwikkelen van een eetstoornis, zoals anorexia nervosa: een psychische stoornis die gekenmerkt wordt door extreem weinig eten.

Een andere karakteristiek van deze ziekte is het zichzelf constant vergelijken met de medemens.  Het is dan ook niet zo gek dat patiënten met anorexia nervosa zich zo laten beïnvloeden door modellen en fitgirls.

‘En zoals gezegd zijn onze patiënten niet alleen de dupe van deze onlinetrends, ook andere (jonge) vrouwen die hier gevoelig voor zijn, zullen zo sneller gevaar lopen op het ontwikkelen van een eetstoornis’, stelt Slager.

‘Ik heb nooit gedacht dat de media invloed hebben gehad op het ontwikkelen van mijn eetstoornis. Ik sta er dan ook nog steeds achter dat er bij mij andere factoren zijn geweest die verantwoordelijk zijn voor mijn ziekte. Maar ik kan ondertussen niet meer ontkennen dat de media, en dan vooral de sociale media, ook mij in hun greep hebben’, geeft Marjolein toe.

‘Laatst was ik in gesprek met iemand en had het er over dat ik het heel erg lastig vind dat er zich rollen vormen op mijn buik als ik voorovergebogen zit. Op de vraag waarom, en veel verontwaardigde uitspraken dat dit juist heel normaal is, kon ik toen geen antwoord geven.’

‘Ik ben over dit voorval gaan nadenken en weet nu wél waarom. Door de constante input van al die strakke buiken op mijn Instagram ben ik gaan geloven dat het normaal is dat je buik te allen tijde strak is. Mijn beeld van hoe een vrouwenlichaam eruit moet zien is totaal op de schop gegooid, deels door mijn, letterlijk, zieke brein, maar ook grotendeels doordat fitgirls me doen geloven dat het hebben van buikrollen een schande is.’

Slager verzorgt geen speciale therapieën die toegespitst zijn op de steeds grotere blootstelling aan sociale media, maar probeert er in haar behandelingen wel rekening mee te houden. Op de vraag of eetstoornissen dan ook anders behandeld worden door de grote invloed van sociale media, zwijgt ze een tijdje. ‘Het is denk ik wel zo dat we met meer externe factoren rekening moeten houden die invloed hebben op onze patiënten. Hierdoor wordt het behandelingstraject complexer.’

‘Bovendien ondervinden we ook dat de scheiding tussen het hebben van een eetstoornis en constant diëten en sporten grijzer is geworden. Veel mensen zijn tegenwoordig bezig met diëten, afvallen en sporten. Het is dan vaak lastig om te bepalen wanneer een patroon gevaarlijk is en wanneer nog niet.’

Voor Marjolein is dit lastig. ‘Ik merk tijdens de gesprekken met mijn psychologe dat veel gedachten die ik heb worden afgedaan als: ja maar, dat hebben veel vrouwen tegenwoordig. Ik voel me dan niet serieus genomen en ga aan mezelf twijfelen’, vertelt ze.

‘Ook het feit dat er inderdaad veel meer meiden en vrouwen om mij heen bezig zijn met boerenkoolsmoothies, bloemkoolpizza’s en weet ik wat nog meer voor rare meuk, maakt dat ik meer ga twijfelen over de ernst van mijn ziekte. Ik heb vaak het gevoel dat ik me aanstel en niet anders ben dan de rest.’

Emotioneel, haast boos, vervolgt ze: ‘Maar ik weet niet hoor, ik geloof niet dat veel mensen zo dwangmatig met eten bezig zijn en zo walgen van hun lichaam, dat ze er zelfmoordgedachten door ontwikkelen.’

‘Al geloof ik ook niet dat de echte fitgirls helemaal vrij zijn van een eetprobleem. Begrijp me niet verkeerd, het kan natuurlijk echt een levensstijl zijn waar zij gelukkig van worden, maar ik herken alle dingen die ik ook doe: dwangmatig sporten, obsessief bezig zijn met gezond eten en het meten van je vooruitgang.’

Ook Slager is het hier mee eens. ‘Ooit gehoord van orthorexia nervosa? Bij orthorexia nervosa ben je 24 uur per dag bezig met gezond eten en levert het eten van ongezonde dingen ernstige angstaanvallen op’, vertelt ze. ‘Ik wil niet zeggen dat fitgirls die deze fitinspiration op sociale media uiten ook een zogenoemde eetstoornis hebben. Maar als ik zo vrij mag zijn, kan ik deze levensstijl in geen geval labelen als gezond en zou ik ook liever zien dat deze fit posts van sociale media worden verbannen.’

Fitspiration… ‘Het lijkt tegenwoordig verdomme bijna op geoorloofde pro-ana, vindt Marjolein,’ waarbij ze doelt op websites waarop jongeren en volwassenen een verstoord eetgedrag bij elkaar aanmoedigen en tips met elkaar delen.  ‘Fitspiration mijn reet, thinspiration zal je bedoelen.’

De namen in dit artikel zijn om privacyredenen verzonnen.