Verslag van een stilteretraite
Tijdens de kerstvakantie heb ik me laten opsluiten in een jeugdherberg – tijdelijk omgetoverd tot een gevangenis – in Meppen (Duitsland) voor een stilteretraite, of beter gezegd: ik heb een 10-daagse Vipassana-cursus gevolgd. Vipassa-wat? Vipassana, of inzichtsmeditatie, is een meditatietechniek uit de boeddhistische traditie. Deze techniek – waar het aan populariteit winnende mindfulness op gebaseerd is – is geschikt voor mensen die weinig met religie hebben, maar wel de voordelen van meditatie willen ervaren.
Om deze ‘cursus’ te mogen doen, moest ik me aan een soort ontgroenings-regime onderwerpen. Ik mocht tien dagen lang niet: praten of oogcontact maken, lezen, schrijven, bidden, seksuele handelingen verrichten en alcohol of andere drugs nuttigen. Mijn smartphone moest ik inleveren bij aankomst. Aan de jaarwisseling werd geen enkele aandacht besteed – ook al konden we uit de verte wel vuurwerk horen. Het dagschema is zeer strikt: om vier uur ’s ochtends gaat de gong, het startsein van een dag met tien uur zittende meditatie en een bedtijd van 21:00. Qua eten is er om half zeven een ontbijt, om 11:00 kregen we een warme lunch (alles vegetarisch) en om 17:00 – alleen voor de nieuwkomers – een schamele twee stuks fruit en wat melk. Klinkt als de hel? “For me, this is like heaven!”, zei een kamergenoot tegen me op dag 0, voordat ’s avonds de edele stilte in zou gaan. Achteraf had hij het ervaren als een tien dagen lang durende paddotrip…
Door het loodzware programma – tien uur per dag in dezelfde houding zitten is geen pretje – en het gebrek aan afleiding komt iedereen in een emotionele rollercoaster terecht. Te bizar dat iedereen elkaar hier negeert! – Waarom luister ik naar chanten dat klinkt alsof een dronkenlap het alfabet probeert te boeren? – Waarom dommel ik continu in tijdens de meditaties, maar doe ik ’s nachts geen oog dicht? – Awesome, ik voel golven euforie door heel mijn lichaam, dit is ecstasy! Of wacht, ik moet juist geen verlangen (craving) ontwikkelen. – Alles doet nu al pijn en ik moet nog langer dan een week! – Hoezo heb ik steeds gedachten over gesprekken met mensen van thuis? – Wat snurkt die kamergenoot hard en is dat de reden dat de jongen boven hem ’s nachts begint te praten, wtf? – Wat een fantastische maaltijden en de sfeer is zo vreedzaam; ik zit met vijftig man in een ruimte en hoor alleen het geluid van bestek en borden. – Dit is al de derde dag dat ik mijn ademhaling moet observeren, wanneer leren ze mij nou eindelijk Vipassana? – Op dag 5, de tweede dag dat er echt Vipassana geleerd werd: zucht, moet ik nou nog vijf dagen lang telkens mijn lichaam ‘scannen’.
Vanaf de vijfde dag, als de meesten aan het ritme gewend zijn geraakt, wordt het programma nog zwaarder. Drie meditaties per dag mag je gedurende één uur niet van houding veranderen, dus je ogen blijven gesloten en je benen verplaatsen of je handen losmaken mag niet. Een ware marteling, die we konden gebruiken om gelijkmoedigheid (equanimity) te trainen. Pijn is iets tijdelijks, dus het is zinloos om er afkeer (aversion) van te hebben. Toch is elke pauze dan een opluchting (waar je probeert niet naar te verlangen) en een kans om het zombie-veld te betreden. Buiten was namelijk een klein gebied, afgezet met linten, waar je kon ijsberen, rondjes lopen of dwaas naar de zon/sterrenhemel staren. Nietsvermoedende voorbijgangers zullen gedacht hebben dat we bewoners van een psychiatrische inrichting waren.
[pullquote-right]“Door het loodzware programma en het gebrek aan afleiding komt iedereen in een emotionele rollercoaster terecht”[/pullquote-right]
Uiteindelijk ben ik heel blij dat ik de cursus gedaan heb. Het was weliswaar veel afzien, maar ik heb me er ook gelukkig gevoeld en het enige wat ik er echt miste was het contact mijn vriendin, familie en vrienden. Aan nieuwssites, facebook, tussendoortjes of bier heb ik geen moment gedacht. Na thuiskomst zijn de voordelen van de techniek er te veel om op te noemen. Zo leef ik meer in het moment, is mijn concentratie verbeterd en kan ik mijn gedachten soms objectief observeren, in plaats van dat ik me er door mee laat slepen. Alledaagse irritaties zijn gemakkelijker te verdragen. Subtiele emoties, die ik eerder niet zou opmerken, vallen me nu duidelijk op doordat ik ze voel in mijn lichaam.
Als je niet bang bent voor een mentale en fysieke uitdaging, een bijzondere ervaring mee wil maken, meditatie een serieuze kans wil geven en/of simpelweg het gevoel hebt dat je leven een duw in een andere richting nodig heeft, kan ik je van harte aanraden om je in te schrijven voor een cursus. Voor mij was deze eerste keer sowieso niet de laatste.
Hierbij een site van de betreffende Vipassana ‘school’, die (volledig gefinancierd door oud-studenten) cursussen overal ter wereld aanbieden, ook Nederlandstalige in Nederland en België: www.nl.dhamma.org
Maar ook zijn er meditatie apps zoals: “Headspace” – 10-daagse meditatie-cursus van 10 minuten per dag en “The Mindfulness App”.
Waarom ik hiervoor gekozen heb, korte versie:
Ongeveer een jaar geleden was ik in een situatie waarin ik besloot af en toe thuis te mediteren (mindfulness zoals geleerd door Jon Kabat-Zinn). Na een tijdje begon dit op allerlei vlakken positieve effecten te sorteren. Lezingen van Sam Harris (een bekende Amerikaan die aan de zijde van Richard Dawkins strijdt tegen religieuze dogma’s) op Youtube (e.g. “Death and the Present Moment” en “Happiness and Spiritual Experience”) brachten mij bij Vipassana en op het idee een silent retreat te doen. Na het lezen van een aantal buitengewoon positieve ervaringen schreef ik me daadwerkelijk in voor een cursus, en 27 december 2013 was het dus zover.